Największe organy w Hali Stulecia

W roku 1913 miasto Breslau posiadało przez pewien czas największe organy na świecie. Zostały one stworzone przez firmę Sauer z Frankfurtu nad Odrą. Firma zajmuje się wykonywaniem tego typu instrumentów od 150 lat i istnieje po dziś dzień, a na oficjalnej stronie internetowej w archiwum można znaleść stare fotografie dokumentujące produkcję największego instrumentu muzycznego tamtych czasów (niem. Orgel der Jahrhunderthalle Breslau  – pol. Organu Hali Stulecia we Wrocławiu). Organy znajdowały się w Hali Stulecia (niem. Jahrhunderthalle).

W listopadzie 1912 roku podpisano umowę na wykonie instrumentu. Firma Wilhelm Sauer była wtedy od 1910 roku własnością Paul Walcker’a. Pochodził on ze slawnej rodziny budowniczych organów z Ludwigsburga. Walkckerow z Ludwigsburga Wakcker w rekordowym czasie 10 miesięcy stworzył organy, które posiadały 200 rejestrów, liczyły 16 706 piszczałek, rozdzielonych na pięć manuałów i pedałów.

Rozmiary instrumenty powodowały podczas budowy wiele poblemów technicznych. Czysto mechaniczna droga pomiedzy klawiszami a wentylami – rozwiazanie które było w tamtych czasach było powszechnie stosowane – pneumatyczne i elektropneumatyczne rozwiazania nie dawaly sie zrealizowac. Dlatego Walcker dla organow do Hali Stulecia skonstruowal pierwsze elektrycznie sterowanie wentyli. To bezpośrednie i nie iskrzace sterowanie zostało opatentowane pod numerem 260579.

Podczas koncertu inauguracyjnego na organach zagrał renomowany organizsta prof. Karl Straube z Lipska, którego poproszono również o zaprojektowanie organów. Wykonał utwór napisany specjalnie na ten instrument przez Maxa Regera – Inrodukcję, Passacalię i Fugę e-moll op. 127. Cała prezentacja instrumentu trwała pięć dni.

Te największe na świecie organy kosztowaly miasto Breslau w tamtych czasach ogromną kwote 95.000 marek.

Prawie po 25 latach od inauguracji organów, zdecydowano się na ich konserwację i rozbudowę. W roku 1937 instrument otrzymał dodatkowo 22 rejestrów i w takim stanie przetrwały do końca II Wojny Światowej.

Na szczęście podczas wojny tereny Hali Stulecia nie ucierpiały w takim stopniu jak pozostała część miasta. Jak donoszą źródła historyczne, sam budynek przetrwał wojnę w prawie nie zniszczonym stanie, ucierpiały jedynie okna, które zostały wybite. Można sądzić, że same organy zostały zachowane w niezniszczonym stanie. Najbardziej ograny ucierpiały w okresie powojennym. Wiele zabytkowych obiektów było pozostawionych bez nadzoru, a różne grupy rabowały co się da.

To co pozostało, w latach 1950-1952 zostało przeniesione i zamontowane w Katedrze Wrocławskiej. Dopasowanie całości nie było łatwym zadaniem, ubytki piszczałek musiały zostać uzupełnione  z innego instrumentu firmy Sauer, z wrocławskiego kościoła im. Gustava Adolfa (znajdującego się na Sępolnie). Do czasów dzisiejszych przetrwał w całości stół gry (przygotowany pod 222 rejestry).

{joomplu:737} {joomplu:736} {joomplu:735} {joomplu:734}